Przedwojenne maszyny i narzędzia drukarskie, m.in ponad stuletnie prasy introligatorskie – takie perełki znajdziemy w Izbie Drukarstwa w Domu Słów przy ul. Żmigród 1. To w tym miejscu na początku XX wieku powstała drukarnia „Popularna”.
Historia drukarni pod nazwą „Popularna” przy ul. Żmigród 1 zaczęła się w 1932 roku za sprawą dwóch lubelskich drukarzy: Aleksandra Michalskiego oraz Józefa Rybińskiego. W pierwszych latach najazdu hitlerowskiego, zakład był jednym z większych w Lublinie. Pracowało w nim około 20 osób. Drukarnia współpracowała z organizacjami Polski Podziemnej, m.in. drukowała ulotki i broszury konspiracyjne, fałszywe przepustki, czy dowody osobiste. Na skutek donosu w marcu 1944 roku, Niemcy aresztowali właścicieli i pracowników „Popularnej”. Rozstrzelano ich 3 czerwca na Majdanku.
Swoją działalność oficyna wznowiła w listopadzie 1944 roku. Lata 50. ubiegłego wieku przyniosły wiele zmian dla wszystkich lubelskich drukarni. Zakłady prywatne zaczęły przechodzić w ręce państwowe. W dniu 3 sierpnia 1950 roku zakład prywatny pod nazwą „Drukarnia Popularna – Michalski” stał się „Spółdzielnią Pracy Drukarzy i Introligatorów”. Spółdzielnię tę stworzyło część pracowników z drukarni „Popularna”. Wkrótce jej nazwę zmieniono na „Intrograf”.
Izba Drukarstwa
Drukarnia działała do roku 1973. Wtedy w starym lokalu firmy utworzono Izbę Tradycji Drukarstwa Lubelskiego, na bazie posiadanego, zabytkowego sprzętu. W następnych latach maszyn i dokumentów o lubelskim drukarstwie przybywało. Niestety problemy finansowe doprowadziły do tego, że Izba zaczęła popadać w ruinę.
Dopiero na początku roku 2007, kiedy gospodarzem miejsca został Ośrodek „Brama Grodzka-Teatr NN”, udało się wyremontować lokal i utworzyć w tym miejscu Izbę Drukarstwa. Powstała stała ekspozycja muzealna prezentująca maszyny i urządzenia drukarskie. W wyremontowanych pomieszczeniach przygotowane zostały wystawy stałe: „Siła Wolnego Słowa” oraz Izba Drukarstwa, w której oddano pracownie: Drukarnię, Zecernię, Pracownię Czerpania Papieru, Pracownię Litograficzną oraz Introligatorską.
Zwiedzanie
Odwiedzając Izbę Drukarstwa można dowiedzieć się, jak wyglądała i funkcjonowała dawna drukarnia typograficzna, papiernia, jak wyglądała praca zecera, drukarza, introligatora oraz poznać historię drukarni „Popularna”.
Podczas zwiedzania wstępujemy do drukarni, w której znajdują się przedwojenne maszyny i narzędzia drukarskie, w dużej części pochodzące z drukarni „Popularna”. Obok w zecerni zgromadzone zostały narzędzia służące do przygotowania matrycy drukarskiej: regały, kaszty zecerskie, kroje pism, ornamenty, winkielaki, korektorka. Urządzenia drukarskie, takie jak np. ręczna maszyna typu „Boston” z 1903 roku, znajdujące się w drukarni i zecerni są wykorzystywane podczas warsztatów typograficznych.
Pracownia Papieru jest miejscem, w którym rośliny oraz materiały makulaturowe zamieniają się w unikatowy papier czerpany. Możemy tam zobaczyć np. ponad stuletnie prasy introligatorskie pochodzące z Niemiec. Pracownia wykorzystywana jest do warsztatów czerpania papieru różnymi technikami.
Z kolei do najciekawszych eksponatów w Pracowni Litografii należy dziewiętnaście małoformatowych kamieni litograficznych (wiele pochodzących z lat 60. ubiegłego wieku) oraz dwa dużego formatu, prasa litograficzna – małoformatowa Karl Krause z około 1904 roku wyprodukowana w Lipsku oraz szlifiernia. Pracownia działa nadal i ciągle jest rozwijana – organizowane są wystawy i warsztaty litograficzne.
Dom Słów
Dom powstał w oparciu o istniejącą od 2008 roku Izbę Drukarstwa i kontynuuje jej tradycje wzbogacając swoje działania o nowe formy: wystawy, warsztaty, festiwale, spotkania, czy publikacje. Działania Domu Słów popularyzują proces powstawania książki poprzez: warsztaty typograficzne, introligatorskie, czerpania papieru oraz wiele innych, prowadzone są również działania promujące czytelnictwo. Istotą działań jest znaczenie słowa, zarówno drukowanego, jak i mówionego, w kulturze i życiu społecznym.
Zdjęcia Joanna Jarosz
